XI Spotkanie z Historią - Wodzisławski kaznodzieja ks. Melchior Opolski

Przed nami kolejne Spotkanie z Historią na którym głównym tematem będą opowieści i analiza historyczna kazań księdza pochodzącego z Wodzisławia Śląskiego Melchiora Opolskiego. Są to unikatowe zbiory pisanych odręcznie kazań jakie wygłoszone zostały w XVIII w. w kościele w Przyszowicach. Gośćmi prowadzącego spotkanie Piotra Hojki z Działu Historii miejscowego Muzeum będą badacze związani m.in. z IPN Katowice, Muzeum w Gliwicach oraz Przyszowicami - Krystyna Augustyniak, Zbigniew Gołasz i dr Sebastian Rosenbaum. Temat spotkania zapewne zainteresuje nie tylko historyków ale również filologów oraz osoby zainteresowane duchowością, religią i filozofią. Będzie to też doskonała okazja do poznania języka używanego na górnośląskiej wsi w XVIII w.

 

Ksiądz Melchior Opolski (Oppolsky) to duchowny katolicki znany jedynie wąskiemu gronu historyków. Urodzony 4 stycznia 1746 r. w Wodzisławiu, został wyświęcony na kapłana w 1769 r. we Wrocławiu, po czym podjął posługę duszpasterską w Leszczynach i Bełku. W 1774 r. został administratorem, a potem proboszczem parafii św. Mikołaja w Przyszowicach w powiecie toszecko-gliwickim. Pozostał tu przez cztery dekady, dając się poznać jako sprawny organizator i gospodarz. Wspomina się w literaturze przedmiotu, że to ks. Opolski dopuścił do wcześniejszej komunii św. przyszłego króla cynku Karola Godulę. Nie wspominano jednak dotąd o kaznodziejstwie przyszowickiego farorza. Tymczasem prowadził on skrupulatnie zapisy swoich kazań, z których część zachowała się do dziś. Prawie czterdzieści z nich, zamieszczonych w tomie wydanym przez Muzeum w Gliwicach, pochodzi z lat 1796/1797. To cenny dokument używanej wówczas w kościołach na Górnym Śląsku literackiej polszczyzny oraz świata wyobrażonego przedstawiciela kościelnej elity. Ksiądz Opolski zmarł 6 lutego 1813 r. i został pochowany w Przyszowicach.

 

Rękopis kazań odnalazł w archiwum parafiiw Gliwicach-Ostropie pracownik Muzeum w Gliwicach, Zbigniew Gołasz. Prawdopodobnie manuskrypt znalazł się tam dzięki jakiemuś kapłanowi, który po śmierci proboszcza z Przyszowic zabrał go ze sobą w miejsce swojej posługi. Jak pisze we wstępie edytor kazań, Krzysztof Piotrowski, „Dość wątpliwe, by ks. Opolski miał jakieś ambicje literackie i dążył do wydania drukiem swych kazań; bardziej prawdopodobne jest, że poważnie podchodził do swoich obowiązków kaznodziejskich i starannie przygotowywał się do wygłaszanych homilii”. Jak informuje wydawca dzieła przyszowickiego proboszcza, Muzeum w Gliwicach, „Kazania ks. Melchiora Opolskiego są dokumentami epoki, przybliżającymi nam dziś, po ponad dwóch wiekach, mentalność ówczesnego wykształconego użytkownika kultury. […] są kopalnią wiadomości o obyczajowości i postawie religijnej mieszkańców Górnego Śląska końca XVIII w. […] pozostają też świetnym pomnikiem języka polskiego z pierwszych dekad pruskiego panowania nad naszym regionem”.

 

„Was bogaczówniemiłosernychwzywam, rozsądźcie wy w tej mierze! Czyli to Bóg wamdaje obfitość na to, abyście z czego mieli wygodzać złem waszemskłonnościom, czy nie raczej dlatego, abyście z tego co wam dał,czynili dosyć powinnościom waszem? Dajeli on wam te dostatki,aby się z nich wasza wynosiła pycha, a rosło łakomstwo wasze,aby się drudzy ludzie przed wami korzyli i od was wiele cierpieli?Dajeli wam Pan Bog na to, abyście wy na nierządy, na niecnotyrozpraszali, a drudzy, aby w głodzie, w pragnieniu i w nagościprawie umierali? Czyli wam na to Pan Bóg daje dostatki, abyściena niepotrzebne wydatki rozciepowali, nie raczejli abyście mielitem, co u was żebrzą, z miłości chrześcijańskiej pomocy dodawać?O zapewnie, wy dostatniejsi chrześcijanie! Jeżeli tylko nie chceciepodło sądzić o najświętszem Bogu, wy sami zeznać to musicie,że wam Bóg obfite dostatki dał nie dlatego, aby wasza pycha oczyludzkie łudziła do siebie, nie aby się wasze pomnażało łakomstwo,nie aby się brzuch wasz pasł, ale wam dał te obfitości dlatego, abyścienimi litość i miłoserdzie wasze czynili”.

Ks. Melchior Opolski, Kazanie na czwartą niedzielę Wielkiego Postu 1796 roku

 

 

 

Spotkanie z autorami książki pt. Ksiądz Melchior Opolski, „Chroń się złego a czyń dobrze”. Kazania proboszcza z Przyszowic (1796/1797),  odbędzie się w sobotę 9 marca 2024 r. o godzinie 16:00, wezmą w nim udział: Krystyna Augustyniak, dr Sebastian Rosenbaum (Instytut Pamięci Narodowej) i Zbigniew Gołasz (Muzeum w Gliwicach), a poprowadzi je Piotr Hojka. Serdecznie zapraszamy!

 

 

Sebastian Rosenbaum, historyk; doktor nauk humanistycznych, pracownik naukowy Oddziałowego Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach. Główne zainteresowania badawcze: historia Górnego Śląska w XIX i XX w., szczególnie stosunki polityczne, wyznaniowe, kulturalne i narodowościowe; aparat represji na Górnym Śląsku po 1945 r.; mniejszość niemiecka w II Rzeczypospolitej. Należy do redakcji periodyku IPN „CzasyPismo / o historii Górnego Śląska”. Członek Historische Kommission für Schlesien oraz Kommission für die Geschichte der Deutschen in Polen.Zasiada w Radzie Muzeum w Gliwicach. Stale współpracuje ze Śląskim Centrum Wolności i Solidarności w Katowicach. Opublikował ostatnio m.in. Między katolicyzmem i nacjonalizmem. Związek Niemieckich Katolików w Polsce w województwie śląskim 1923–1939 (2020); Rok 1918 na Górnym Śląsku. Przełom społeczno-polityczny i jego konsekwencje (redakcja, 2020); Rok 1919 na Górnym Śląsku. Czas eskalacji konfliktów (redakcja z Krzysztofem Gwoździem, 2021); Rok 1920 na Górnym Śląsku. Alianci – kampania plebiscytowa – powstanie (redakcja, ze Zbigniewem Gołaszem, 2022); Albert Adamski, Ze ściśniętym sercem, w noc. Dziennik górnośląskiego żołnierza Wielkiej Wojny (1915–1918) / „Mit bangem Herzen, in die Nacht hinein”. Tagebuch eines oberschlesischen Soldaten des Grossen Krieges (1915–1918) (przekład i opracowanie, 2020); Die Volksabstimmung in Oberschlesien 1921. Nationale Selbstbestimmung oder geopolitisches Machtspiel? (redakcja z Davidem Skrabanią, 2023); dwa tomy przemówieńWojciecha Korfantego w Sejmie Śląskim (1922–1935) (opracowanie z Mirosławem Węckim, 2022 i 2023).

 

Krystyna Augustyniak, urodzona i zamieszkała w Przyszowicach. Członek-założyciel i I prezes Towarzystwa Miłośników Przyszowic.  Od ponad 20 lat zajmuje się badaniem i dokumentowaniem przeszłości  swojej rodzinnej miejscowości. Opublikowała 4 pozycje książkowe: „Czas wojny czas śmierci. - Przyszowice w latach 1939-1945”,  „Raczkowie przyszowiccy”  -  opowieść o ostatnich właścicielach miejscowości,  „Przyszowice piórem i obrazem”  (współautorstwo)  - to książka wielotematyczna, opisuje słowem i zdjęciami dzieje miejscowości od zarania do czasów współczesnych  oraz monumentalne dzieło „Gdyby zmarli mogli mówić” . Jest to opowieść przedstawiająca  opisowo w połączeniu z drzewami genealogicznymi dzieje przyszowickich rodzin od początków XVIII w. do XX w. Publikowała także artykuły w Dzienniku Zachodnim i prasie lokalnej. Z wykształcenia matematyk, historią zajmuje się amatorsko.

 

Zbigniew Gołasz, historyk i muzealnik, autor i współautor opracowań i scenariuszy wystaw z zakresu historii Górnego Śląska, dziejów formacji policyjnych oraz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Ostatnio opublikował:Pytania o aktywność ks. Antoniego Korczoka w czasie plebiscytu i III powstania śląskiego [w:] „Lecz ja wiem, Wybawca mój żyje”. Ksiądz Antoni Korczok (1891-1941). Życie, posługa, męczeństwo, red. ks. P. Górecki, S. Rosenbaum, B. Tracz, Katowice-Opole-Warszawa 2023,Diedeutsch-polnische Konflikt umOberschlesien 1918-1922, dasPlebiszitunddieTeilung der Region [w:] Grenzgänger. Alltag in einemgeteilten Land, red. D. Skrabania, D. Smolorz, Ratingen 2023,„Alle undallesfürOberschlesien!” PolnischeUnterstützungfür den Abstimungskampf in Oberschlesien[w:] DieVolksabstimmung in Oberschlesien 1921. NationaleSelbstbestimmungodergeopolitischesMachtspiel?, red. D. Skrabania, S. Rosenbaum, Paderborn 2023. Obecnie pracuje w Muzeum w Gliwicach. Jest kierownikiem do spraw merytorycznych oddziału Radiostacja.